Sëmundja Çeliake

Çfarë është sëmundja çeliake?

Sëmundja çeliake është një çrregullim kronik (afatgjatë) i sistemit tretës dhe imunitar që dëmton zorrën e vogël. Dëmtimi mund të pengojë trupin tuaj nga përthithja e vitaminave, mineraleve dhe lëndëve ushqyese të tjera nga ushqimi që hani. Kjo mund të çojë në kequshqyerje dhe probleme të tjera shëndetësore serioze

Sëmundja çeliake shkaktohet nga konsumimi i ushqimeve që përmbajnë gluten. Gluteni është një proteinë e gjetur në grurë, elb, thekër dhe drithëra të tjera. Ai mund të jetë gjithashtu në produkte të tjera si vitaminat dhe plotësuesit ushqimorë, produktet për flokët dhe lëkurën, pastën e dhëmbëve dhe balzamin e buzëve.

Sëmundja çeliake ndryhet nga ndjeshmëria ndaj glutenit. Të dyja përfshijnë probleme me glutenin dhe mund të shkaktojnë disa simptoma të njëjta, si dhimbje barku dhe lodhje. Por ndjeshmëria ndaj glutenit nuk dëmton zorrën e vogël si sëmundja çeliake.

Alergjia ndaj grurit, një lloj alergjie ushqimore, gjithashtu është e ndryshme. Në të dyja rastet e sëmundjes çeliake dhe alergjisë ndaj grurit, sistemi juaj imunitar reagon ndaj grurit. Por me alergjinë ndaj grurit, mund të keni disa simptoma të ndryshme, si sy të kruajtshëm ose vështirësi në frymëmarrje. Dhe alergjia ndaj grurit nuk do të shkaktojë dëmtime afatgjata në zorrën e vogël.

Çfarë shkakton sëmundjen çeliake?

Shkaku i saktë i sëmundjes çeliake nuk dihet. Kërkimet sugjerojnë se sëmundja çeliake ndodh vetëm tek njerëzit që kanë gjene të caktuara dhe hanë ushqime që përmbajnë gluten. Studiuesit po hulumtojnë faktorë të tjerë që mund të luajnë rol në shkaktimin e sëmundjes.

Kush ka më shumë gjasa të zhvillojë sëmundjen çeliake?

Sëmundja çeliake është më e zakonshme nëse ju:

• Keni një anëtar familje që ka sëmundjen
• Keni sindromën Down, sindromën Turner ose sindromën Williams
• Jeni me ngjyrë të bardhë
• Jeni femër

Cilat janë simptomat e sëmundjes çeliake?

Simptomat e sëmundjes çeliake mund të jenë të ndryshme nga personi në person. Ndonjëherë simptomat mund të vijnë dhe të shkojnë. Disa njerëz mund të mos vërejnë asnjë simptomë.

Disa nga simptomat e mundshme prekin sistemin tuaj tretës. Simptomat tretëse janë më të zakonshme tek fëmijët sesa tek të rriturit. Simptomat tretëse përfshijnë:

• Fryrje (ndjesi mbushje ose ëndje në bark)
• Diarre kronike (afatgjatë) ose jashtëqitje vajore, voluminoze, me erë të keqe
• Kapsllëk
• Erëra
• Paaftësi për tretjen e laktozës për shkak të dëmtimit të zorrës së vogël
• Nauze dhe të vjella
• Dhimbje barku
• Humbje në peshë tek të rriturit, ose rritje e pamjaftueshme në peshë tek fëmijët

Disa njerëz me sëmundjen çeliake kanë simptoma që prekin pjesë të tjera të trupit, si:

• Lodhje
• Depresion dhe ankth
• Nervozizëm (tek fëmijët)
• Dermatitis herpetiformis, një ekzanthem i kruajtshëm me flluska (kryesisht tek të rriturit)
• Dhimbje kockash ose artikulacionesh
• Simptoma që përfshijnë gojën, si plagë goje ose gojë e thatë

Çfarë problemesh të tjera mund të shkaktojë sëmundja çeliake?

Me kalimin e kohës, sëmundja çeliake mund të shkaktojë probleme të tjera shëndetësore, veçanërisht nëse nuk trajtohet. Këto probleme mund të përfshijnë:

• Kequshqyerje
• Anemie, veçanërisht anemie me mungesë hekuri
• Humbje kockash
• Probleme neurologjike si dhimbje koke, probleme ekuilibri ose neuropati periferike
• Probleme riprodhuese, si periudha menstruale të humbura dhe aborte tek gratë dhe infertilitet tek burrat dhe gratë

Si diagnostikohet sëmundja çeliake?

Nëse keni simptoma të sëmundjes çeliake, ofruesi juaj shëndetësor do të kërkojë shenja që tregojnë se mund të keni sëmundjen çeliake. Për ta bërë këtë, ofruesi juaj do të marrë historinë tuaj mjekësore dhe familjare dhe do të kryejë një ekzaminim fizik.

Nëse ofruesit juaj mendojnë se mund të keni sëmundjen çeliake, do t’ju bëhen disa teste. Ofruesit më shpesh përdorin analiza gjaku dhe biopsi të zorrës së vogël për të diagnostikuar sëmundjen çeliake. Biopsia do të kryhet gjatë një endoskopie të sipërme gastrointestinale (GI). Për këtë procedurë, ofruesit juaj përdor një endoskop (një tub fleksibël me kamerë) për të parë veshjen e ezofagut, stomakut dhe zorrës së vogël. Gjithashtu i lejon ofruesit tuaj të marrë një mostër indit për biopsi.

Cilat janë trajtimet për sëmundjen çeliake?

Trajtimi për sëmundjen çeliake është ndjekja e një diete pa gluten për gjithë jetën. Qëndrimi me një dietë pa gluten do të trajtojë ose parandalojë shumë nga simptomat dhe problemet e tjera shëndetësore të shkaktuara nga sëmundja çeliake. Në shumicën e rasteve, mund të shërojë gjithashtu dëmtimet në zorrën e vogël dhe të parandalojë dëmtime të mëtejshme.

Ofruesit juaj mund t’ju referojë tek një dietolog i regjistruar (një ekspert ushqimi) që mund t’ju ndihmojë të mësoni se si të hani një dietë të shëndetshme pa gluten. Ju gjithashtu do të duhet të shmangni të gjitha burimet e fshehta të glutenit, si plotësues të caktuar, kozmetikë, pastë dhëmbësh, etj. Leximi i etiketave të produkteve mund të ndihmojë ndonjëherë për të shmangur glutenin. Nëse një etiketë nuk ju thotë se çfarë ka në një produkt, kontrolloni me kompaninë që prodhon produktin për një listë përbërësish. Mos e merrni si të mirëqenë se një produkt është pa gluten nëse nuk përmendet.

NIH: Instituti Kombëtar i Diabetit dhe Sëmundjeve Tretëse dhe të Veshkave