Radon

Çfarë është radoni?

Radoni është një gaz radioaktiv që ndodh në mënyrë natyrore. Ai është i padukshëm dhe nuk ka erë as shije. Vjen nga shpërbërja normale e uraniumit dhe toriumit. Këto janë dy elemente kimike që mund të gjenden në tokë, shkëmbinj dhe ujëra nëntokësore. Radoni shpërbëhet shpejt, duke lëshuar grimca radioaktive. Me kalimin e kohës, thithja e niveleve të larta të këtyre grimcave mund të shkaktojë kancer të mushkërive.

Si do të ekspozohem ndaj radonit?

Jashtë, ka nivele të ulëta radoni në ajër. Por radoni mund të jetë edhe në ambiente të mbyllura. Ai mund të hyjë në shtëpi dhe ndërtesa përmes plasaritjeve në dysheme, mure ose themele. Disa materiale ndërtimi mund të lëshojnë radon. Dhe ndonjëherë radoni hyn brenda përmes ujit të pusit.

Nivelet e radonit mund të jenë më të larta në shtëpi dhe ndërtesa që janë mirë të izoluara, të mbyllura fort dhe/ose të ndërtuara mbi tokë me shumë uranium dhe torium. Bodrumet dhe katet e parë zakonisht kanë nivelet më të larta të radonit sepse janë më afër tokës.

Si e shkakton radoni kancerin e mushkërive?

Kur thithni radon, produktet e tij radioaktive të shpërbërjes mund të ngelin të zënë në mushkëritë tuaja. Ato mund të dëmtojnë qelizat që vështrojnë mushkëritë tuaja. Me kalimin e kohës, mund të çojë në kancer të mushkërive. Mund të duhen vite përpara se kjo të ndodhë.

Radoni është shkaku i dytë kryesor i vdekjeve nga kanceri i mushkërive pas pirjes së cigareve. Nëse pini duhan dhe jeni të ekspozuar ndaj radonit, risku juaj i kancerit të mushkërive është shumë më i lartë se sa nëse nuk do të pinim duhan. Shumica e vdekjeve nga kanceri të lidhura me radonin ndodhin te duhanpirësit.

Si ta di nëse shtëpia ime ka nivele të larta radoni?

Testimi është mënyra e vetme për të ditur nëse ka nivele të larta radoni në shtëpinë tuaj. Duhet të testoni nivelet e radonit në shtëpinë tuaj:

• Nëse nuk është testuar kurrë ose nivelet e radonit janë të panjohura
• Kur përgatiteni për të blerë ose shitur shtëpinë
• Para dhe pas çdo rinovimi, veçanërisht pas kryerjes së çdo riparimi për të ulur nivelet e radonit
• Para se të bëni çdo ndryshim të mënyrës së jetesës në shtëpi që do të bënte dikë të kalojë më shumë kohë në bodrum ose kat të poshtëm (si të kthesh bodrumin në dhomë gjumi)

Testimi është mjaft i lirë dhe i lehtë për t’u bërë. Mund të blini një kit testimi në shumicën e dyqaneve të artikujve shtëpiakë ose të punësoni dikë për të bërë testin. Është ide e mirë të kontaktoni fillimisht një zyrtar vendor ose shtetëror të radonit për këshilla. Ata mund t’ju shpjegojnë dallimet midis pajisjeve të testimit dhe të rekomandojnë testin më të përshtatshëm për nevojat tuaja. Ata gjithashtu mund t’ju japin një listë të testuesve të kualifikuar të radonit.

Ka kite testimi afatshkurtër dhe afatgjatë:

• Kitet afatshkurtra matin radonin për 2-90 ditë për rezultate të shpejta
• Kitet afatgjata matin radonin në shtëpinë tuaj për mbi 90 ditë

Nivelet e radonit mund të ndryhen nga dita në ditë dhe nga muaji në muaj. Prandaj një test afatgjatë do të japë një vlerësim më të mirë të nivelit tuaj mesatar të radonit.

Si mund ta ul nivelin e radonit në shtëpinë time?

Nëse testimi tregon se keni një nivel të pasigurt radoni në shtëpinë tuaj, mund të instaloni një sistem reduktimi radoni. Ai mund ta ulë sasinë e radonit në një nivel të sigurt. Kostoja e sistemit do të varet nga madhësia dhe projekti i shtëpisë suaj.

Ju gjithashtu mund të merrni disa hapa të tjerë për të ulur nivelet e radonit në shtëpinë tuaj:

• Rritni qarkullimin e ajrit në shtëpinë tuaj duke hapur dritaret dhe duke përdorur ventilatorë dhe vrima ajrimi për të qarkulluar ajrin. Por kjo do të ulë nivelet e radonit vetëm përkohësisht.
• Mbyllni plasaritjet në dysheme dhe mure me suva, mastik ose materiale të tjera të projektuara për këtë qëllim.
• Pas çdo riparimi, monitoroni nivelet e radonit për t’u siguruar se janë ulur.

Burimi: Radon. Faleminderit MedlinePlus, National Library of Medicine.