Emboli Pulmonare

Çfarë është embolia pulmonare (PE)?

Embolia pulmonare (PE) është një bllokadë e papritur në një arterie të mushkërive. Zakonisht ndodh kur një gjak i mpiksur çlirohet dhe udhëton përmes rrjedhës së gjakut në mushkëri. PE është një gjendje e rëndë që mund të shkaktojë:

• Dëmtime të përhershme të mushkërive
• Nivele të ulëta oksigjeni në gjak
• Dëmtime të organeve të tjera në trup nga mungesa e oksigjenit

PE mund të jetë kërcënuese për jetën, veçanërisht nëse mpikja është e madhe, ose nëse ka shumë mpikje.

Çfarë shkakton embolinë pulmonare (PE)?

Shkaku zakonisht është një gjak i mpiksur që çlirohet dhe udhëton përmes rrjedhës së gjakut në mushkëri. Mpikja zakonisht është një trombozë e venës së thellë (DVT), një mpirje në këmbë. Në raste të rralla, materiale si flluskë ajri, grumbuj yndyre ose pjesë tumori mund të bllokojnë arterian e mushkërive dhe të shkaktojnë PE.

Kush ka gjasa më të mëdha të zhvillojë embolinë pulmonare (PE)?

Cilido mund të ketë embolinë pulmonare (PE), por disa gjëra mund ta rrisin rrezikun tuaj:

• Ndërhyrje kirurgjikale, sidomos kirurgji zëvendësimi të artikulacioneve.
• Disa kushte mjekësore, përfshirë
• Kancere
• Sëmundje zemre
• Sëmundje mushkërish
• Thyerje kërbiç ose kocke këmbe ose trauma të tjera
• Medikamente me bazë hormone, si pilet kontraceptive ose terapi zëvendësimi hormonal.
• Shtatzëni dhe lindja. Rreziku është më i lartë rreth gjashtë javë pas lindjes.
• Mospërdorim për periudha të gjata, si qëndrim në shtrat, pasje gjipsi, ose udhëtim i gjatë me avion.
• Mosha. Rreziku juaj rritet ndërsa plakeni, veçanërisht pas moshës 40.
• Histori familjare dhe gjenetikë. Disa ndryshime gjenetike mund ta rrisin rrezikun tuaj të mpikjes së gjakut dhe PE.
• Obezitet.

Cilat janë simptomat e embolisë pulmonare (PE)?

Simptomat e PE përfshijnë:

• Frymëmarrje të shkurtër
• Frymëmarrje të shpejtë
• Dhimbje ose shqetësim në kraharor, që zakonisht përkeqësohet kur kolleni ose merrni frymë thellë
• Rritje të shpejtësisë së zemrës
• Kollë me gjak
• Presion shumë të ulët gjaku, marrje mendsh ose fikje

Ndonjëherë njerëzit me PE nuk kanë asnjë simptomë derisa të kenë komplikacione të rënda, si hipertension pulmonar (presion i lartë gjaku në arteret e mushkërive).

Si diagnostikohet embolia pulmonare (PE)?

Diagnostikimi i PE mund të jetë i vështirë. Për të kuptuar nëse keni PE, ofruesi juaj shëndetësor do të:

• Marrë historinë tuaj mjekësore, duke përfshirë pyetje rreth simptomave dhe faktorëve të rrezikut për PE
• Kryejë një ekzaminim fizik
• Urdhërojë disa teste, përfshirë imazherinë dhe teste gjaku

Cilat janë trajtimet për embolinë pulmonare (PE)?

Nëse keni PE, ju nevojitet trajtim mjekësor menjëherë. Qëllimi i trajtimit është të thyejë mpikjet dhe të ndihmojë në ndalimin e formimit të mpikjeve të tjera. Opsionet e trajtimit përfshijnë ilaçe dhe procedura.

Ilaçe:

• Antikoagulantët, ose holluesit e gjakut, parandalojnë zgjerimin e mpikjeve të gjakut dhe ndalojnë formimin e mpikjeve të reja. Mund t’i merrni si injeksion, pilulë ose përmes I.V. (intravenoze). Mund të shkaktojnë gjakderdhje, sidomos nëse merrni ilaçe të tjera që hollojnë gjakun, si aspirina.
• Trombolitikët janë ilaçe për të shpërbërë mpikjet e gjakut. Mund t’i merrni nëse keni mpikje të mëdha që shkaktojnë simptoma të rënda ose komplikacione të tjera serioze. Trombolitikët mund të shkaktojnë gjakderdhje të menjëhershme, prandaj përdoren nëse PE juaj është serioz dhe mund të jetë kërcënues për jetën.

Procedura:

• Heqja e trombusit me kateter përdor një tub fleksibël për të arritur në një mpirje gjaku në mushkërinë tuaj. Ofruesit juaj shëndetësor mund të vendosë një mjet në tub për të thyer mpikjen ose për të dhënë ilaçe përmes tubit. Zakonisht do të merrni ilaçe për t’ju fjetur gjatë kësaj procedure.
• Një filtër i venës kava mund të përdoret tek disa njerëz që nuk mund të marrin hollues gjaku. Ofruesit juaj shëndetësor i vendos filtrin brenda një vene të madhe të quajtur vena kava. Filtri kap mpikjet e gjakut përpara se të udhëtojnë në mushkëri, duke parandaluar embolinë pulmonare. Por filtri nuk ndalon formimin e mpikjeve të reja të gjakut.

A mund të parandalohet embolia pulmonare (PE)?

Parandalimi i mpikjeve të reja të gjakut mund të parandalojë PE. Parandalimi mund të përfshijë:

• Vazhdimin e marrjes së holluesve të gjakut. Është gjithashtu e rëndësishme të bëni kontrolle të rregullta me ofruesin tuaj, për t’u siguruar se doza e ilaçeve tuaja funksionon për të parandaluar mpikjet e gjakut pa shkaktuar gjakderdhje.
• Ndryshime në stilin e jetesës për shëndet zemre, si ushqim i shëndetshëm për zemrën, ushtrime dhe, nëse pini duhan, lënia e duhanit.
• Përdorimi i çorapeve kompresive për të parandaluar trombozën e venës së thellë (DVT).
• Lëvizja e këmbëve kur jeni ulur për periudha të gjata (si në udhëtime të gjata).
• Lëvizja sa më shpejt pas kirurgjisë ose qëndrimit në shtrat.

NIH: Instituti Kombëtar i Zemrës, Mushkërive dhe Gjakut

Burimi: Pulmonary Embolism. Faleminderit MedlinePlus, National Library of Medicine.